Theo khoản 6 Điều 2 của Quy định quản lý hoạt động thoát nước và xử lý nước thải trên địa bàn tỉnh Trà Vinh (Ban hành kèm theo Quyết định số 19/2016/QĐ-UBND ngày 20/5/2016 của Ủy ban nhân dân tỉnh), định nghĩa Nước thải sinh hoạt như sau: “Nước thải sinh hoạt là nước thải ra từ các hoạt động sinh hoạt của con người như ăn uống, tắm giặt, vệ sinh cá nhân,...”.

         Trong xây dựng nông thôn mới (NTM), việc thu gom, xử lý và quản lý nước thải sinh hoạt là nội dung thuộc Tiêu chí số 17 về môi trường và an toàn thực phẩm của Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM, xã NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025 và Tiêu chí số 7 về môi trường của Bộ tiêu chí quốc gia về huyện NTM, huyện NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025. 

Ở khu vực nông thôn nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý thường thải ra ao, kinh, mương,…

         “Xây dựng các mô hình xử lý chất thải sinh hoạt quy mô tập trung (cấp huyện và liên huyện), ứng dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại, thân thiện với môi trường; đầu tư, cải tạo, nâng cấp đồng bộ hệ thống thu gom, thoát nước thải và các công trình xử lý nước thải sinh hoạt tập trung và tại chỗ phù hợp; trong đó có phát triển các mô hình xử lý nước thải sinh hoạt quy mô hộ gia đình, cấp thôn” là một trong những nội dung quy định tại Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 (Kèm theo Quyết định số 263/QĐ-TTg ngày 22/02/2022 của Thủ tướng Chính phủ). Mục tiêu, đến năm 2025, có ít nhất 90% số xã đạt chuẩn NTM và 50% số xã đạt chuẩn NTM nâng cao về Tiêu chí số 17; có ít nhất 60% số huyện đạt chuẩn NTM và 25% số huyện đạt chuẩn huyện NTM nâng cao về Tiêu chí số 7. Để thực hiện nội dung này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn được giao nhiêm vụ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường có hướng dẫn các địa phương cụ thể.  

         Có nhiều nội dung theo Hướng dẫn tạm thời của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong đó bao gồm sơ đồ thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt hộ gia đình và cụm dân cư nông thôn và giới thiệu các công trình thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt phi tập trung cho hộ gia đình và cụm dân cư nông thôn công suất ≤ 100m³/ngày. Các sơ đồ đó là: sơ đồ phân cấp xử lý nước thải cụm dân cư nông thôn, các sơ đồ thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt tại hộ/cụm gia đình,… Các công trình thu gom và xử lý nước thải đó là: công trình đường ống thoát nước, bể tự hoại, hầm biogas, bãi lọc trồng cây, hồ sinh học hoặc các loại công trình xử lý nước thải theo nguyên lý vi sinh vật sinh trưởng dính bám, công trình bùn hoạt tính, hệ thống xử lý nước thải hợp khối^(*).

         Về công trình xử lý nước thải theo nguyên lý vi sinh vật sinh trưởng dính bám, có nhiều loại như: Bể lọc sinh học dùng để xử lý nước thải bằng phương pháp sinh học hiếu khí mức độ hoàn toàn hoặc không hoàn toàn hoạt động theo nguyên tắc vi sinh vật dính bám trên vật liệu lọc rắn và hình thành màng lọc sinh học. Đĩa quay sinh học là loại công trình vi sinh vật bám dính có thể xử lý nitơ theo bậc. Bể lọc sinh học ngập nước là loại công trình có giá thể thay cho vật liệu lọc, đặt ngập trong nước để vi sinh vật dính bám. Vi sinh vật phát triển thành màng sinh học (biofilm) để hấp thụ các chất hữu cơ và chất dinh dưỡng trong dòng nước thải khi chuyển động qua bề mặt lớp vật liệu. Bể lọc sinh học kị khí xử lý ô nhiễm trong nước thải bằng màng vi sinh vật bám trên bề mặt của vật liệu lọc và cho hiệu quả xử lý kị khí giai đoạn cuối khá cao, đồng thời cũng góp phần làm giảm vi sinh vật gây bệnh của nước thải sau quá trình kị khí.

         Về các loại công trình bùn hoạt tính và hệ thống xử lý nước thải hợp khối, (đây) là tập hợp vi khuẩn, xạ khuẩn, nấm, động vật nguyên sinh sinh trưởng lơ lửng thành các bông bùn xốp, dễ hấp thụ chất hữu cơ và dễ lắng. Các công trình chủ yếu là các loại bể aroten, kênh oxy hóa tuần hoàn được cấp khí cưỡng bức đủ oxy cho vi khuẩn oxy hóa chất hữu cơ và khuấy trộn đều bùn hoạt tính với nước thải. Gồm, bể hoạt tính truyền thống (Aeroten); bể bùn hoạt tính hệ AO; hệ thống bùn hoạt tính hoạt động gián đoạn theo mẻ; mương oxy hóa.

         Thực tế, một số công trình theo Hướng dẫn đã và đang thực hiện trên địa bàn tỉnh, nhất là ở lĩnh vực chăn nuôi, thủy sản (như biogas, bể tự hoại). Đối với phân cấp, trách nhiệm quản lý của các tổ chức, cá nhân và hộ gia đình có liên quan đến hoạt động thoát nước và xử lý nước thải trên địa bàn tỉnh đã được chi tiết tại quy định quản lý hoạt động thoát nước và xử lý nước thải trên địa bàn tỉnh.

Mương oxy hóa (Nguồn: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn)

         Cần lưu ý, theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Hướng dẫn tạm thời chỉ là tài liệu để các địa phương tham khảo trong quá trình xây dựng, các mô hình xử lý nước thải sinh hoạt nông thôn quy mô nhỏ, góp phần thực hiện các tiêu chí, chỉ tiêu về bảo vệ môi trường trong xây dựng NTM. Hướng dẫn tạm thời không phải là yêu cầu bắt buộc để đánh giá, giám sát việc tuân thủ các quy định về pháp luật về bảo vệ môi trường của các tổ chức, cá nhân và địa phương.

         ^(*) Chi tiết xem Hướng dẫn tạm thời thu gom, xử lý và quản lý nước thải sinh hoạt cho khu vực nông thôn (quy mô hộ gia đình và cụm dân cư) (Kèm theo Công văn số 1252/VPĐP-NV&MT ngày 27/12/2023 của Văn phòng Điều phối NTM Trung ương).

Văn Đoái